Mevlana Celaleddin-i Rumi’de MANA-SURET perspektifi

KAVRAYIŞ ve ÖNYARGI

Celaleddin-i Rumi, Bacon’dan üçyüz yıl önce ‘aklın çarmığı’ olarak nitelediği dört önyargıyı öne sürer. Bunlar, Ezop’un (Aesop, 620-564) masallarındaki gibi hayvan adlarıyla kodlanmış, insanın yolunu kesen dört kuştur; Tene ait dört huy. Onları kesmek, cana yol açacaktır. Bunlar sırasıyla; Kaz, tavus, kuzgun, horoz. Hırs, makam, dilek/arzu, şehvet’tir. Hiddet, şehvet, garez, insanı şaşı yapar. Gönülden göze perde iner. Tamah, kulağa perde olur. Halk, vehim ve şüphe karanlıklarındadır. Halk endişelere, vesveselere mahkumdur. O yüzden gönülleri hasta, gamlı, kederlidir.

Kötü zan şaşırtır; Şaşıya ay birdir desen, ikidir, bir olmasında şüphe vardır der. Halk, kadın, yemek vs aşkından, Allah sanatına bakamamaktadır. Kötü zan sahibi doğruyu işitmez. Hırs insanı bilgiden uzaklaştırır, akıl ve gözü kör eder. Sarhoşluk nedir? Basiretin bağlanmasıdır. Taşı cevher, yünü yeşim taşı görecek derecede gözün bağlanıp görmemesidir.

Hiddet, şehvet, garez, insanı şaşı yapar. Gönülden göze perde iner. Tamah, kulağa perde olur. Halk, vehim ve şüphe karanlıklarındadır. Halk endişelere, vesveselere mahkumdur. O yüzden gönülleri hasta, gamlı, kederlidir.

Yüce mana, yanlış yorumdan dolayı aykırı şekle bürünecektir. Allahın ışığıyla bakmadıkça, iyilik, kötülükten ayırt edilemez. Hayvani duygular ile ilahi ışık görülemez.

İlahi aşkla dolu insan hürdür. Mana insanı hür yapar. Gam arttıran hayallerden kurtarır.

Binbir düşünceyle sersem olanda kulak kalmaz.