Mevlana Celaleddin-i Rumi’de MANA-SURET perspektifi

AMAÇ ve DEĞER

Aşıklar dışında herkes ve herşey bir maksatla hareket eder, dönüp dolaşır. Bütün alışverişlerde, bir maksat vardır. Herkes birşey elde etmek için dükkanına kurulmuştur. Hiçbir iş sadece o işi yapmış olmak için yapılmaz. Mutlaka bir amaç için yapılır.

Anlam, dili kullanan kişinin amacında, niyetinde gizlidir. İstek O’nun mülküdür ve amaçlar da uyruklarıdır.

Arap bir şair Türk padişahın yanına geldi. Padişah Arapça bilmiyordu. Şair Arapça bir şiir yazmıştı. Divana mensup kişilerin önünde okumaya başladı. Padişah şiiri anlıyormuşçasına uygun yerlerinde uygun tavırlar sergiliyordu ve sanki anlıyor gibiydi. Padişah, kendisini övmek amacıyla şiiri yazdığını biliyordu. Eğer amaca bakılacak olursa ikilik kalmaz ikilik ayrıntılardadır. Esas ise birdir.

Yollar her ne kadar çeşitli olsa da gaye birdir.

Eğer sözü satmak için alırsan, o söz sana yaramaz. (＞güzel bir cariyeyi satmak için alırsan o cariye kendisini alanı sevmez) Fayda vermek, kalbe etki etmek, ahlakı değiştirmek amacıyla söz söylenir. Maksat, kıssadan hisse almaktır, hikaye anlatmak değildir. Şekle değil amaca bakmalıdır.

Rumi açısından söz uzarsa amaçtan da uzaklaşılır.

Şeyh müridini denemek için evde bu pencereyi niçin açtın? diye sordu. O da ‘ışık girsin içerisi aydınlansın diye’ dedi. Şeyh, ‘bu amacın ikinci derecedendir, yan maksattır. Asıl amacın ezan sesini duymak olmalıydı’ dedi.

Akıl, asıl maksatı bilemez. Maksat; Amaç, cevherdir.

Herkes yaratılışına göre bir hizmette bulunur. Ay, ışığını saçar, köpek havlar.

Kitap okumak içindir ama insan kitabı isterse yastık da yapabilir.

Buğday bir yıl altın, bir yıl toprak değerindedir ama şekli aynıdır. Değeri, ona olan aşkla meydana gelmektedir. Anlam evrensel bir değerken, zaman-mekana göre değişkenlik göstermektedir.

Kuraklıkta birisi gülüyordu. Deli misin? dediler. ‘Size kuraklık görünen şey bana rahmet gibi görünmekte’ dedi.

Duvara asılı boş ekmek torbası. Aç olan kişi için bunun bir anlamı, yani anlama sahip olacak karşılığı yoktur. Aç olan kişi, içinde ekmek olan ekmek torbasını anlamlı, değerli bulur.

Her görünen şeyin faydası, o şeyin içinde gizlidir. Arpa terazide altınla arkadaş olur. Bununla arpa altın gibi değerlenmez. Bu dünyada ruh bedene bir süreliğine yoldaştır. Köpek de bir süre kapının bekçisidir.